SOCZEWKI NASADKOWE.
Jeśli lustrzanka ma obiektyw wbudowany na stałe lub jeśli stosowanie pierścieni pośrednich połączone jest z trudnościami, można używać soczewek nasadkowych (patrz artykuł o obiektywach).
Ponieważ idzie nam o większe zbliżenie do obiektu niż na to pozwala skala na oprawie, stosujemy soczewki skupiające, które skracają ogniskową obiektywu. W ten sposób możemy zbliżyć się do fotografowanego obiektu, tak aby uzyskać go na negatywie w znacznie większej skali.
Efekt będzie taki sam, jak przy używaniu pierścieni pośrednich, ale aby uzyskać pełną ostrość obrazu na brzegach, musimy stosować mniejszą przysłonę.
Przy używaniu soczewek nasadkowych obliczamy w dioptriach (dpt) ogniskową kombinacji: obiektyw plus soczewka.
Ogniskową układu obiektyw — soczewka skupiająca obliczamy według wzoru:
gdzie:
F — ogniskowa układu,
f — ogniskowa obiektywu,
s — ogniskowa soczewki dodatkowej.
Jeśli na przykład do obiektywu małoobrazkowego o ogniskowej 5 cm dodamy soczewkę nasadkową skupiającą o ogniskowej 25 cm, tzn. o mocy 4 dioptrii, to ogniskowa całego układu wyniesie: = 4,16 cm
Dioptria jest to używana w technice optycznej miara zdolności skupiającej soczewek. Liczba dioptrii wyraża się przez odwrotność odległości ogniskowej wyrażonej w metrach i jest dodatnia dla soczewek skupiających, a ujemna dla rozpraszających. Jedna dioptria oznacza ogniskową o długości jednego metra; dwie dioptrie to ogniskowa 50 cm, cztery to ogniskowa 25 cm itd.
Stosunek dioptrii do ogniskowych widać w tabeli poniżej.
| Ogniskowa w metrach | 4 | 2 | 1 | 1/2 | 1/3 | 1/4 | 1/5 |
| Dioptrie | 1/4 | 1/2 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Liczenie w dioptriach jest proste. Dla ustalenia ogniskowej kombinacji kilku soczewek lub obiektywu i soczewki wystarczy ich wartość w dioptriach dodać do siebie, a całość bez trudności można przeliczyć w ogniskowych.
Tak więc np. jeśli obiektyw o ogniskowej 50 mm (5 cm) = 20 dioptrii połączymy z soczewką skupiającą o wartości 5 dioptrii, otrzymujemy 20 + 5 = 25 dioptrii jako wartość kombinacji.
Skoro zaś 1 dpt = 1 metr, to 25 dpt = 1:25 = 0,04 m, czyli 4 cm. Kombinacja będzie więc miała ogniskową 40 mm.
Tak więc tam, gdzie budowa obiektywu nie pozwala na dostateczne zbliżenie do obiektu, a sam obiektyw jest na stałe wbudowany w aparat lub gdzie używanie pierścieni pośrednich sprawia trudności (np. przy automatycznej przysłonie), stosujemy dodatnie (skupiające) soczewki nasadkowe, obliczając kombinację w dioptriach.
Na ogół nie należy używać zbyt silnych soczewek (maksymalnie 2—3 dioptrii), gdyż grozi to znacznym pogorszeniem jakości obrazu.
Aby przedłużyć ogniskową obiektywu, stosujemy soczewki nasadkowe rozpraszające (ujemne). Wówczas w połączeniu z odpowiednimi pierścieniami pośrednimi otrzymujemy rodzaj teleobiektywu, wymagającego również zmniejszenia przysłony dla uzyskania dostatecznej ostrości. Przedłużyliśmy bowiem przy niezmiennej średnicy wejściowej obiektywu jego ogniskową.
Kombinację tą obliczamy również w dioptriach, pamiętając jedynie, aby ilość dioptrii soczewki nasadkowej odjąć od ilości dioptrii obiektywu.
Tak więc łącząc obiektyw o ogniskowej 50 mm (5 cm = 20 dpt) z soczewką nasadkową ujemną o – 5 dioptriach, otrzymujemy 20—5 dpt = 15 dpt, co przeliczamy na ogniskową, dzieląc 1 : 15 = — ogniskowa ok. 70 mm.
Ponieważ nie można stosować zbyt silnych soczewek rozpraszających (ujemnych), bo powoduje to znaczne pogorszenie obrazu, a zysk w postaci zwiększonej ogniskowej jest nieznaczny nawet przy soczewce nasadkowej 5 dioptrii, używanie soczewek nasadkowych w celu przedłużenia ogniskowej obiektywu nie jest zbyt celowe.